گروه دی ۸، زمینه‌ساز تشکیل بازار اسلامی

براساس اعلام روز سه شنبه سخنگوی وزارت امور خارجه، مسعود پزشکیان رئیس جمهور و سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه برای شرکت در نشست سازمان همکاری اقتصادی هشت کشور در حال توسعه موسوم به دی ۸ به قاهره پایتخت مصر سفر خواهند کرد.

گروه هشت کشور اسلامی درحال توسعه موسوم به دی ۸ در سال ۱۹۹۷ میلادی از کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه تشکیل شد و دبیرخانه این جلاس در استانبول ترکیه می باشد.

نخستین اجلاس سران دی۸ با حضور سه رئیس جمهور از جمله اکبر هاشمی رفسنجانی، و چهار نخست‌وزیر و یک وزیر خارجه در شهر استانبول ترکیه برگزار شد. گروه کشورهای موسوم به دی۸ در واقع از تشکیلات جانبی سازمان همکاری اسلامی است.

تاکنون ۱۰ اجلاس سران به ترتیب در ترکیه، بنگلادش، مصر، ایران، اندونزی، مالزی، نیجریه، پاکستان، ترکیه و بنگلادش تشکیل شده است.

مجموع جمعیت این هشت کشور حدود ۱٫۲ میلیارد نفر یا ۶۰ درصد کل جمعیت مسلمانان و همچنین نزدیک به ۱۳ درصد کل جمعیت جهان است. هشت کشور اسلامی درحال توسعه مساحتی به وسعت ۷٫۶ میلیون کیلومتر مربع یا ۵ درصد از کل مساحت جهان را شامل می‌شوند.

در سال ۲۰۰۶ میلادی، تجارت بین کشورهای عضو این گروه ۳۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۰ حدود ۶۸ میلیارد دلار بوده است.

اهداف گروه دی ۸ اسلامی :

زمینه‌های اصلی همکاری میان کشورهای عضو این گروه شامل امور مالی، بانکداری، توسعه روستایی، علم و فناوری، توسعه بشردوستانه، کشاورزی، انرژی، محیط زیست و بهداشت اعلام شده است.

در بیانیه پایانی نخستین اجلاس سران که در سال ۱۹۹۷ میلادی در استانبول ترکیه تشکیل شده بوده هدف اصلی گروه دی ۸ توسعه اجتماعی و اقتصادی مطابق با اصول “صلح به جای درگیری”، “گفت وگو به جای تقابل “، “همکاری به جای استثمار”، “علت به جای استانداردهای دوگانه”، “برابری به جای تبعیض” و “دموکراسی به جای ظلم” اعلام شد.

اما در بیانیه اجلاس سران در اندونزی در سال ۲۰۰۶ میلادی سه اصل، ” تعهد به همکاری برای حل مشکل نابرابری‌های اقتصادی در داخل کشورها”، “تأکید مجدد بر تعهد به تقویت همکاری در زمینه انرژی برای توسعه منابع انرژی جایگزین و تجدید پذیر” و “تاکید بر اهمیت گروه دی ۸ در کمک به توسعه اقتصادی کشورهای عضو آن و اطمینان از ارتقای تجارت جهانی” اضافه شد.

در حقیقت می توان گفت که از جمله اهداف گروه دی-۸، ارتقای جایگاه کشورهای عضو در اقتصاد جهانی، آشکارسازی فرصت‌های متفاوت و جدید در روابط تجاری، افزایش مشارکت در فرآیندهای تصمیم‌گیری در سطح بین‌المللی و ارتقای استانداردهای زندگی در کشورهای عضو است.

این سازمان همچنین مجمعی است که بر تعهدات دوجانبه یا چندجانبه کشورهای عضو ناشی از سایر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای که عضو آن هستند، تاثیر منفی نمی‌گذارد.

ساختار سازمانی و تشکیلات :

اجلاس سران گروه دی ۸ که هر دو سال یک بار تشکیل می‌شود بیشترین سطح اختیارات را دارد و از رهبران هر کشور عضو تشکیل می‌شود.

شورای وزیران مرجع اصلی تصمیم‌گیری و بررسی مسائل مربوط به این گروه است. این شورا از وزیران امور خارجه کشورهای عضو تشکیل شده است.

کمیسیون که اختیارات اجرایی دارد و متشکل از کمیسرهایی است که از سوی دولت‌های عضو منصوب می‌شوند. کمیسیونرها مسئول اجرای شیوه نامه‌ها در کشور مربوط به خود هستند. در نهایت، یک مدیر اجرایی نیز توسط اعضای گروه دی ۸ منصوب می‌شود تا ارتباطات را تسهیل کند و در اجلاس سران یا اجلاس‌ سطوح پایین‌تر به عنوان سرپرست عمل کند.

نیاز و نتیجه بخشی دی ۸ اسلامی:

برغم آزادسازی‌های تجاری و جهانی شدن اقتصادها که دو مشخصه اصلی نظام تجارت جهانی در زمان حاضر به شمار می‌روند، اما از اهمیت رویکرد به بلوک‌ها، تشکل‌ها و ترتیبات اقتصادی و تجاری بین کشورها کاسته نشده است.

انگیزه‌هایی همچون افزایش تجارت، نیل به منافع رفاهی، همکاری‌های متقابل در زمینه‌های تجاری، اقتصادی و رشد اقتصادی، افزایش قدرت چانه ‌زنی در مسایل سیاسی، اقتصادی و تجاری با کشورها و گروه‌های فرامنطقه‌ای، تامین ملاحظات امنیتی و سیاسی و انجام همکاری‌ها در زمینه‌های رشد و توسعه و اعتلای سرمایه‌گذاری از جمله عوامل روی آوردن به اینگونه همکاری‌های گروهی هستند.

به جز این موارد، اصل جدید و مهم دیگری پس از اتمام دور مذاکرات اروگوئه و تاسیس سازمان جهانی تجارت به ابعاد فوق افزوده شد و آن هم نقش این ترتیبات در آماده‌سازی کشورها برای استفاده از فرصت‌ها و تجهیز آنان برای چیرگی بر مشکلاتی است که نظام جدید تجارت جهانی فراروی کشورها و به خصوص کشورهای در حال توسعه گشوده است.

از این ترتیبات می‌توان برای سهولت ادغام در نظام جدید تجارت بین‌الملل استفاده کرده و از مزایای این نظام درخصوص دسترسی به بازارها به نحو بهتر استفاده کرد.

سازمان همکاری اسلامی یکی از این تشکل‌هاست که هم به لحاظ سیاسی و هم از نظر اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد. هرچند در گذشته در محدوده و قالب این سازمان، گام‌های مفید و مهمی در جهت افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بین اعضا برداشته شده است ولی برغم قدمت نسبی و تعداد اعضا هنوز نتایج مورد انتظار در خصوص افزایش تجارت و همکاری‌های اقتصادی حاصل نشده است.

بدون شک یکی از راه‌های افزایش همکاری‌ها در این سازمان، ایجاد بازار مشترک اسلامی است و برای رسیدن به این هدف و ایجاد زمینه و بستر مناسب برای فعالیت موثر و کارای این بازار، استفاده از تشکیلاتی چون گروه دی ۸ اسلامی مفید است و می‌توان از پیوند دادن ترتیبات تجاری و اقتصادی زیر گروه‌های کشورهای اسلامی با یکدیگر چون اکو، شورای همکاری خلیج فارس و گروه هشت کشور اسلامی در این ارتباط سود فراوان برد و از تجربیات آنان استفاده کرد.

علاوه بر نقش مهم و ارزنده‌ای که گروه دی ۸ می‌تواند در راستای زمینه‌سازی برای ایجاد بازار مشترک اسلامی داشته باشد، این گروه در عین حال می تواند برای افزایش همکاری‌های اقتصادی فیمابین اعضای خود کارساز باشد.