لباس‌های محلی و فرصتی برای طرحی نو در انداختن
منظور از لباس‌های محلی لباس‌هایی هستند که افراد بومی یک منطقه بر اساس آداب و رسوم خود می‌پوشند. این نوع لباس‌ها به طور معمول با طبیعت و نوع زندگی افراد آن منطقه مطابقت دارد و چه بسا بسیاری از اجزای آن وام گرفته از محیط پیرامونی است.
استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطقی از کشور است که هم مردان و هم زنان آن در اقوام مختلف دارای پوشش مخصوص به خود هستند که در این بین لباس‌های محلی ایل بختیاری از شهرت بیشتری برخوردار است و به سبب نوع طراحی و رنگ‌های به کار گرفته شده، جلوه خاصی دارد.
پوشش زنان بختیاری شامل شولار (شلوار)، یل (کت کوتاه)، جُوه (پیراهن)، جلیقه، لچک (کلاه) و مینا (روسری) است و «چوقا» و شلوار «دبیت» نیز نماد پوشش مردان بختیاری است.
اگرچه مردان این خطه گرایش بیشتری به پوشش لباس محلی دارند و این پوشش کم و بیش در سطح شهرها و روستاهای استان نمود دارد اما گاهی در مراسم‌های مختلف مشاهده شده زنان بختیاری اهتمام کمتری نسبت به این نوع پوشش دارند و کمتر کسی را می‌توان یافت که در زندگی روزمره خود از لباس محلی استفاده کند.
امروزه بیشتر کاربرد لباس‌های محلی به مراسم‌ها، اعیاد، جشنواره‌ها و مناسبت‌های خاصی محدود شده است و از حالت پوشش روزمره خارج شده است.
امروزه بیشتر کاربرد لباس‌های محلی به مراسم‌ها، اعیاد، جشنواره‌ها و مناسبت‌های خاصی محدود شده است و از حالت پوشش روزمره خارج شده است که تداوم این روند می‌تواند رفته رفته این مظاهر میراث‌های معنوی را به دست فراموشی بسپارد.
به گفته برخی از کارشناسان، لباس‌های محلی با هویت هر منطقه ارتباط مستقیمی دارد و استفاده مکرر از آن می‌تواند به ریشه دوندان احساسات وطن‌دوستانه، تقویت هویت بومی و بازگشت به اصالت‌های فرهنگی هر منطقه کمک بسیاری کند.
بیشتر بخوانید:
لباس‌های محلی پوششی از جنس فرهنگ و هویت
این در حالی است که با گسترش زندگی شهرنشینی، کمرنگ شدن خرده‌فرهنگ‌ها و ترویج زندگی مدرن استفاده از لباس‌های محلی بسیار کمرنگ شده است.
گاهی عده‌ای گمان می‌کنند در دنیای مدرن امروزی استفاده از لباس محلی بسیار دشوار شده است در حالی که مشاهده می‌شود هنوز در روستاهای کوچک هم مردم محلی کمتر از لباس‌های محلی استفاده می‌کنند که برای جلوگیری از این موضوع نیاز به به‌روزرسانی و ایجاد برخی تغییرات در طراحی این لباس‌ها داریم که استفاده روزمره آن را راحت‌تر و رایج‌تر کند.
چرا پوشش محلی از اهمیت برخوردار است؟
پژوهشگر حوزه هنر و فرهنگ عامه و عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه لباس‌های بومی و محلی نمایانگر تاریخ، فرهنگ و هویت ملت‌ها هستند اظهار داشت: چهارمحال و بختیاری با تنوع فرهنگی و قومیتی غنی، یکی از مناطقی است که لباس‌های بومی و محلی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ناهید جعفری دهکردی با معرفی پوشش محلی این استان افزود: لباس‌های سنتی زنان و مردان این استان با طرح‌ها و رنگ‌های خاص و پارچه‌های بافته‌شده دست، نشان‌دهنده هنر و فرهنگ اصیل منطقه است، این لباس‌ها، با نقش‌ها و دوخت‌های خاص، نه تنها به عنوان پوششی کاربردی، بلکه به عنوان نمادی از تاریخ و هویت فرهنگی منطقه شناخته می‌شوند.
وی تصریح کرد: ویژگی‌هایی نظیر استفاده از رنگ‌های طبیعی، طرح‌های منحصر به فرد و الگوهای سنتی به این لباس‌ها جلوه‌ای خاصی بخشیده است و هر نقش و رنگ در این لباس‌ها، بیانگر داستان‌ها و اعتقادات مردم منطقه است.
لزوم به‌روزرسانی لباس‌های محلی
این نخبه حوزه فرهنگ و هنر چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه به‌روزرسانی لباس‌های محلی و تطبیق آن با نیازهای روزمره نه تنها به حفظ فرهنگ منطقه کمک می‌کند، بلکه به تقویت گردشگری و ایجاد اشتغال نیز می‌انجامد اظهار داشت: با طراحی‌های نوآورانه و مدرن که ریشه در اصالت این پوشش‌ها دارد می‌توان آنها را به بخشی از سبک زندگی امروزی تبدیل کرد.
جعفری ادامه داد: با این حال در دنیای مدرن امروز، بسیاری از این لباس‌ها به دلایل مختلف به حاشیه رانده شده و کمتر در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد از این همین رو تلاش برای احیای این فرهنگ غنی و معرفی آن به نسل‌های جدید، امری ضروری و ارزشمند است.
چرا پوشش لباس‌های محلی کمرنگ شد؟
وی به دلایل کمرنگ شدن استفاده از لباس‌های محلی در این استان اشاره کرد و گفت: تغییر سبک زندگی یکی از مهمترین این دلایل است چراکه با گسترش زندگی شهری و شتاب زندگی مدرن، نیاز به لباس‌های راحت‌تر و ساده‌تر افزایش یافته و لباس‌های محلی که بیشتر دست‌دوز و زمان‌بر هستند، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
عضو هیات علمی رشته هنر دانشگاه شهرکرد نفوذ فرهنگ غربی را از دیگر دلایل کاهش استفاده از لباس‌های محلی به ویژه در بین بانوان عنوان کرد و گفت: تبلیغات گسترده و تاثیر مدهای جهانی بر سلیقه جوانان، آنها را به سمت لباس‌های مدرن سوق داده و از پوشیدن لباس‌های سنتی دور کرده است.
تولید پارچه‌های سنتی و صنایع‌دستی با کاهش مواجه شده و مهارت‌های دوخت سنتی به دلیل نبود آموزش و انتقال به نسل جوان در حال فراموشی است.
جعفری یادآور شد: نبود دسترسی به مواد اولیه و مهارت‌های سنتی نیز یکی دیگر از دلایل مهم رنگ باختن لباس‌های محلی در جامعه امروزی است به این صورت که تولید پارچه‌های سنتی و صنایع‌دستی با کاهش مواجه شده و مهارت‌های دوخت سنتی به دلیل عدم آموزش و انتقال به نسل جوان در حال فراموشی است.
وی با اشاره به نگرش منفی و کلیشه‌ای به لباس‌های محلی، تصریح کرد: برخی افراد لباس‌های محلی را قدیمی و غیرمدرن تلقی می‌کنند که این نگرش منجر به کاهش تمایل برای استفاده از این پوشش‌ها شده است.
بیشتر بخوانید:
پوشش اصیل ایرانی در ورطه فراموشی
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و هنر با بیان اینکه حمایت دولتی و مالی از صنعت پوشاک محلی انجام نمی‌شود افزود: نبود حمایت کافی از صنعتگران محلی و تولیدکنندگان لباس‌های سنتی مانع بزرگی برای توسعه این حوزه محسوب می‌شود که می‌طلبد سازمان‌هایی نظیر میراث فرهنگی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و صدا و سیما با ارائه برنامه‌های حمایتی به احیای این فرهنگ کمک کنند.
به گفته جعفری، نادیده گرفتن آموزش دوخت و تولید لباس‌های محلی یکی دیگر از عوامل کمرنگ شدن استفاده از پوشش محلی در استان و کشور است و در حالی که مراکزی مانند آموزش و پرورش، مراکز فنی و حرفه‌ای و دانشگاه‌ها، نقش مهمی در آموزش مهارت‌های سنتی دارند، اما این حوزه‌ها تاکنون به اندازه کافی به آموزش دوخت و تولید لباس‌های محلی نپرداخته‌اند.
راهکارهای احیای لباس‌های محلی
وی به راهکارهای ترویج استفاده از لباس‌های محلی اشاره کرد و گفت: افزایش آگاهی عمومی، ترویج فرهنگ استفاده از لباس‌های محلی و ایجاد بازارهای جدید از طریق جشنواره‌های ملی و بین‌المللی می‌تواند گام موثری برای احیای این لباس‌ها باشد.
این عضو هیات علمی رشته هنر دانشگاه شهرکرد افزود: با ترکیب عناصر سنتی با طراحی‌های مدرن می‌توان لباس‌هایی جذاب و راحت برای استفاده روزمره خلق کرد.
جعفری استفاده از مواد و پارچه‌های سبک‌تر را راهکار موثری برای احیای لباس‌های محلی عنوان و تصریح کرد: به‌کارگیری پارچه‌های باکیفیت و مناسب برای شرایط آب‌وهوایی مختلف، امکان استفاده گسترده‌تر از این لباس‌ها را فراهم می‌کند.
وی به تاثیر ترویج پوشش‌های محلی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: تبلیغات و معرفی این لباس‌ها در پلتفرم‌های دیجیتال، جوانان را به سمت پوشیدن لباس‌های بومی سوق می‌دهد.
همکاری میان طراحان مدرن و صنعتگران محلی به خلق طرح‌های نوآورانه و جذاب منجر می‌شود.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و هنر همکاری بین طراحان مد و هنرمندان محلی را از دیگر راهکارهای ترویج و احیای پوشش‌های محلی برشمرد و گفت: همکاری میان طراحان مدرن و صنعتگران محلی به خلق طرح‌های نوآورانه و جذاب منجر می‌شود.
جعفری افزود: نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی نیز به ترویج و شناساندن لباس‌های محلی کمک بسزایی می‌کند و همچنین حضور در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی که برگرفته از آداب و رسوم است، فرصتی عالی برای معرفی و نمایش لباس‌های محلی فراهم می‌کند.
وی به نقش آموزش از سنین پایین از طریق ساخت عروسک‌های سنتی نیز اشاره کرد و گفت: رسانه‌ای کردن لباس‌های محلی از طریق آموزش کودکان و ساخت عروسک‌هایی با لباس‌های بومی، فرهنگ و اصالت منطقه را از دوران کودکی به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.
ایجاد کارگاه‌های آموزشی و حمایت مالی از صنعتگران، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای نسل جوان، تامین منابع مالی برای صنعتگران محلی، راه‌اندازی فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های دائمی، ایجاد بازارهای محلی و فروشگاه‌هایی که به صورت ویژه لباس‌های سنتی را عرضه می‌کنند و تهیه و توزیع کتابچه‌های معرفی لباس‌های محلی از دیگر راهکارهایی است که در ترویج فرهنگ استفاده از لباس‌های محلی نقش مهمی می‌تواند ایفا کند.
دوزندگان لباس‌های محلی: نیاز به حمایت داریم
با وجود فراز و نشیب‌هایی که تولید لباس‌های محلی این استان در دوران‌های مختلف با آن روبرو بوده است و در سال‌های اخیر استفاده از این نوع پوشش به ویژه در بین زنان بسیار کمرنگ شده است اما اظهارات برخی دوزندگان لباس‌های محلی گویای آن است که ترغیب برای استفاده از این نوع پوشش شکل گرفته است و چنانچه از این صنعت و فعالان آن حمایت‌های لازم انجام گیرد می‌توان به رواج یافتن این نوع پوشش که دستاوردهایی نظیر حفظ فرهنگ اصیل منطقه است امیدوار شد.
زیبا غیبی حاجیوند یکی از دوزندگان لباس‌های محلی است که در دوخت لباس‌های محلی منطقه ۲۵ سال سابقه کار دارد.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: حجم سفارش‌های دوخت لباس محلی در استان نسبت به سال‌های گذشته در حال افزایش است و در مقایسه با دهه ۸۰ مردم به ویژه اقوام محلی بیشتر به سمت استفاده از لباس‌های محلی به ویژه در مراسم‌های عروسی و شادی روی آورده‌اند.
غیبی دوخت هر دست لباس محلی زنانه (بختیاری) را از ۲۵ میلیون ریال تا حدود ۹۰ میلیون ریال اعلام کرد و گفت: بسته به توان مالی افراد برای آنها لباس محلی دوخته می‌شود و تلاش شده تا حد امکان قیمت تمام شده لباس را کاهش دهیم تا از این طریق بتوان در احیای لباس‌های محلی گامی برداشته شود.
وی تصریح کرد: لباس محلی بختیاری لباسی فاخر و پوشیده است که با ترویج آن می‌توان به حفظ و تقویت سنت‌ها و فرهنگ منطقه کمک بسزایی کرد و از سوی دیگر با توجه به لباس‌های رایج در بازار که برگرفته از فرهنگ غربی است، ترویج لباس‌های محلی در حفظ حجاب و عفاف نیز موثر است.
این دوزنده لباس‌های محلی بختیاری افزود: این پوشش نه تنها در بین قوم بختیاری بلکه از سوی گردشگران و سایر اقوام نیز مورد استقبال واقع شده و فروش در نمایشگاه‌ها نیز به نسبت سال‌های گذشته بهتر شده است.
غیبی حمایت مسوولان و متولیان امر از دوزندگان و فعالان صنعت پوشاک محلی را خواستار شد و گفت: اگرچه ما در قالب یک تعاونی فعالیت داریم و تاکنون از تسهیلات حمایتی دولت برخوردار شده‌ایم اما برای توسعه فعالیت‌های خود به حمایت‌های بیشتری نیاز داریم.
وی افزود: همچنین اگرچه استفاده از لباس محلی در سال‌های اخیر نسبت به ۱۵ سال گذشته از وضعیت بهتری برخوردار شده است و در بین نسل‌های جوان و نوجوان رواج یافته اما همچنان بی‌مهری‌هایی به این پوشش از سوی برخی از مردم می‌شود و آنچنان که باید قدر آن دانسته نمی‌شود و لباس‌های بی‌هویت امروزی جایگزین این نوع پوشش اصیل می‌شود.
با توجه به اهمیت ترویج لباس‌های محلی هم در استای تقویت فرهنگ اصیل بومی و هم مقابله با همجه‌های فرهنگی که به ویژه متوجه نسل‌های جدید است می‌طلبد تا در کنار مردم و دوزندگان محلی، دستگاه‌های اجرایی مرتبط نیز ورود فعالانه‌ای داشته باشند و با ارائه طرح‌ها و برنامه‌هایی در این راستا گام‌های عملی بردارند.
چهارمحال و بختیاری در تلاش برای احیای لباس‌های محلی
عضو کارگروه مد و لباس چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از دلایل کمرنگ شدن استفاده از لباس‌های محلی استان به ویژه در بین زنان، سنگینی لباس به سبب میزان بالای پارچه استفاده شده و نوع طراحی این لباس‌هاست که سبب شده با توجه به سبک زندگی کنونی و فرایند شهرنشینی استفاده از این لباس‌ها کمی دست و پا گیر شود از همین رو یکی از الزمات ترویج لباس‌های فاخر محلی، ایجاد تغییراتی در طراحی‌ها و میزان پارچه استفاده شده است.
مروا محمدی افزود: در حال حاضر دوزندگان زیادی در استان داریم که در حوزه دوخت لباس‌های محلی فعالیت دارند اما چالشی که در این خصوص با آن روبرو هستیم دوخت لباس‌های تکراری و طرح‌های قدیمی است.
با کمبود طراح لباس‌های محلی روبرو هستیم
وی با بیان اینکه با کمبود طراح در دوخت لباس‌های محلی روبرو هستیم اظهار داشت: نیاز داریم تا لباس‌های محلی را با حفظ اصالت خود به‌روز کرده و با طراحی‌های جدید کاربری آن را در جامعه امروزی راحت‌تر کنیم.
مهمترین اقدامی که در خصوص احیای لباس‌های محلی در استان در دستور کار قرار گرفته است، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای تربیت طراح است.
عضو کارگروه مد و لباس چهارمحال و بختیاری به تلاش‌های این کارگروه برای ترویج استفاده از لباس‌های محلی اشاره کرد و گفت: مهمترین کاری که در این رابطه در دستور کار قرار داده‌ایم برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای تربیت طراح است.
محمدی افزود: در کنار برگزاری دوره‌های آموزشی تلاش داریم در قالب یک نمایشگاهی با عنوان «از طراحی تا دوخت» که در بهار سال آینده برگزار می‌شود با دعوت از طراحان و دوزندگان لباس در استان به جمع‌آوری بهترین طرح‌ها و تبادل‌نظر در این خصوص بپردازیم تا از این طریق بتوان با ایجاد تغییراتی در لباس‌های محلی آن را برای استفاده همگان و علاقه‌مندان به این لباس‌ها راحت‌تر کنیم.
وی تصریح کرد: همچنین در تلاش هستیم تا پارچه‌هایی برای دوخت لباس محلی تهیه و تامین کنیم که قیمت‌تمام شده آن را با حفظ کیفیت کاهش دهد تا توان مالی افراد جوابگوی تهیه این نوع لباس‌ها شود.
این عضو کارگروه مد و لباس استان یادآور شد: همچنین با استادان رشته هنر استان نیز تعاملاتی شکل گرفته تا از علم و نظرات آنها در طراحی و دوخت لباس‌های محلی استان متناسب با شرایط روز جامعه استفاده شود.
سخن آخر:
با توجه به اهمیت فرهنگی و اقتصادی لباس‌های بومی و محلی، به‌روزرسانی و تطبیق آنها با نیازهای روزمره جامعه، به احیای این میراث ارزشمند کمک می‌کند. این روند، نه‌تنها هویت فرهنگی را حفظ می‌کند، بلکه زمینه‌ای برای رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال نیز فراهم می‌آورد. از سوی دیگر با آموزش و آگاه‌سازی نسل جدید، می‌توان فرهنگ پوشش محلی را به عنوان یک نماد هویتی و هنری در جامعه نهادینه کرد.
ظرافت پوشش اقوام ایرانی به ویژه مردم چهارمحال و بختیاری در گذر زمان از چنان غنایی برخوردار بوده است که در صورت مطالعه و استفاده هدفمند از آن می‌توان عظمت تمدن را با طراحی‌های نوین پوشش به تصویر کشید اما نبود متولی واحد در زمینه پوشش، حمایت نکردن از تولیدکنندگان لباس‌های محلی و بی‌توجهی در گذر زمان، این ظرافت و غنا را به ورطه فراموشی کشانده است.
توجه به طرح و رنگ، استفاده از الگوهای جامعه‌پسند، قیمت مناسب و برنامه‌ریزی اصولی و هدفمند برای پرداختن به پوشش‌های محلی و بومی می‌تواند ذائقه نسل جوان را با فرهنگ بومی و محلی ایرانی اسلامی آشتی دهد و گرایش مدگرایی با لباس‌های غربی را به حاشیه براند.
هیچ دیدگاهی درج نشده - اولین نفر باشید